Yeni Başlayanlar İçin Terminal: En Temel 25 Linux Komutu ve Açıklamaları

🧑‍💻 Giriş: Terminal Korkulacak Bir Yer Değil

Linux işletim sistemini kullanmaya yeni başlayanlar için en göz korkutucu yer terminal ekranı olabilir. Ancak terminal, sadece birkaç temel komutla sistem üzerinde tam hakimiyet kazanabileceğiniz, güçlü ve verimli bir araçtır.

Bu yazıda, Ubuntu, Debian, Fedora, AlmaLinux gibi en yaygın dağıtımlarda kullanılabilen en temel 25 terminal komutunu ve ne işe yaradıklarını kısa ama anlaşılır bir şekilde açıklıyoruz.

📂 Dosya ve Klasör Yönetimi Komutları

1. ls
   Bulunduğunuz dizindeki dosya ve klasörleri listeler.
   Örnek: ls -l → detaylı liste
2. cd
   Klasör değiştirmenizi sağlar.
   Örnek: cd Belgeler
3. pwd
   Bulunduğunuz dizinin yolunu gösterir.
4. mkdir
   Yeni bir klasör oluşturur.
   Örnek: mkdir deneme
5. rm
   Dosya ya da klasör siler.
   Örnek: rm dosya.txt, rm -r klasor
6. cp
   Dosya veya klasör kopyalar.
   Örnek: cp ornek.txt yedek.txt
7. mv
   Taşıma ya da yeniden adlandırma işlemi yapar.
   Örnek: mv eski.txt yeni.txt
8. touch
   Yeni boş dosya oluşturur.
   Örnek: touch not.txt

🧪 Sistem ve Bilgi Alma Komutları

9. uname -a
   İşletim sistemi çekirdeği, sürüm ve mimari bilgilerini verir.
10. top
    Gerçek zamanlı çalışan işlemleri ve sistem yükünü gösterir.
11. htop (önce kurulmalı)
    Daha gelişmiş bir süreç izleyici aracı.
    Kurmak için: sudo apt install htop
12. df -h
    Disk kullanımını insan tarafından okunabilir formatta gösterir.
13. free -h
    RAM ve swap kullanımını listeler.
14. uptime
    Sistemin ne kadar süredir açık olduğunu ve yük ortalamasını gösterir.
15. whoami
    Şu an oturum açmış kullanıcı adınızı verir.

🔒 Yetkili İşlemler

16. sudo
    Komutu yönetici yetkileriyle çalıştırır.
    Örnek: sudo apt update
17. chmod
    Dosya/dizin izinlerini değiştirir.
    Örnek: chmod +x script.sh
18. chown
    Dosya sahipliğini değiştirir.
    Örnek: sudo chown kullanici:grup dosya.txt

🌐 Ağ ve Paket Yönetimi

19. ping
    Başka bir sunucuyla bağlantıyı test eder.
    Örnek: ping google.com
20. curl
    Web adreslerinden veri çeker.
    Örnek: curl ifconfig.me → IP adresinizi öğrenir
21. ip a
    Ağ arayüzlerinin IP adreslerini listeler.
22. apt update && apt upgrade
    Sistem paketlerini günceller (Debian/Ubuntu tabanlı sistemlerde)
23. dnf update / yum update
    Fedora, RHEL, AlmaLinux gibi dağıtımlarda kullanılır.
24. which
    Bir komutun sistemde nerede bulunduğunu gösterir.
    Örnek: which python3

🔚 Son Komut ve Bonus

25. man
    Bir komutun kullanım kılavuzunu açar.
    Örnek: man ls

💡 Bonus: Komutların Zincirlenmesi

bashKopyalaDüzenlesudo apt update && sudo apt upgrade -y

Yukarıdaki örnekle iki komut tek satırda art arda çalıştırılır.